Wsparcie finansowe w ramach Wspólnej Polityki Rolnej będzie przyznawane na podstawie Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR 2023-2027).
To dokument opracowany na podstawie analizy potrzeb polskiego rolnictwa, wykorzystujący możliwości, jakie oferuje zreformowana Wspólna Polityka Rolna, zatwierdzony przez Komisję Europejską w dniu 31.08.2022 r.
PS WPR będzie realizował 9 celów szczegółowych Wspólnej Polityki Rolnej:
- wspieranie godziwych dochodów gospodarstw rolnych i ich odporności w całej Unii w celu zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego,
- zwiększenie zorientowania na rynek i konkurencyjności, w tym większe ukierunkowanie na badania naukowe, technologię i cyfryzację,
- poprawa pozycji rolników w łańcuchu wartości,
- przyczynianie się do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej, a także do zrównoważonej produkcji energii,
- wspieranie zrównoważonego rozwoju i wydajnego gospodarowania zasobami naturalnymi, takimi jak woda, gleba i powietrze,
- przyczynianie się do ochrony różnorodności biologicznej, wzmacnianie usług ekosystemowych oraz ochrona siedlisk i krajobrazu,
- przyciąganie młodych rolników i ułatwianie rozwoju działalności gospodarczej na obszarach wiejskich,
- promowanie zatrudnienia, wzrostu, włączenia społecznego i rozwoju lokalnego na obszarach wiejskich, w tym biogospodarki i zrównoważonego leśnictwa,
- poprawa reakcji rolnictwa UE na potrzeby społeczne dotyczące żywności i zdrowia, w tym bezpiecznej, bogatej w składniki odżywcze i zrównoważonej żywności, jak też dobrostanu zwierząt,
oraz cel przekrojowy modernizacja sektora poprzez wspieranie i dzielenie się wiedzą, innowacjami i cyfryzacją w rolnictwie i na obszarach wiejskich oraz zachęcanie do ich wykorzystywania.
I.13.1 LEADER/Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS)
Interwencja LEADER ukierunkowana będzie na budowaniu lokalnej tożsamości bazującej na aktywizacji społecznej i przy wykorzystaniu miejscowych zasobów w sposób zapewniający najlepsze zaspokojenie potrzeb społeczności wiejskich , w tym przez wykorzystanie wiedzy, innowacji i rozwiązań cyfrowych. W ramach interwencji planowane są 2 komponenty:
- Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju (projekty realizowane przez beneficjentów w ramach LSR).
- Zarządzanie lokalnymi strategiami rozwoju (koszty funkcjonowania LGD).
Interwencja ukierunkowana jest na budowanie lokalnej tożsamości bazującej na aktywizacji społecznej i przy wykorzystaniu miejscowych zasobów w sposób zapewniający najlepsze zaspokojenie potrzeb społeczności wiejskich, w tym poprzez wykorzystanie wiedzy, innowacji i rozwiązań cyfrowych.
Wdrożenie interwencji polega na realizacji przez lokalne grupy działania (LGD) wybranych strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (LSR) na obszarach wiejskich.
Cele interwencji będą osiągnięte przez realizację operacji w następujących zakresach wsparcia:
1. rozwój przedsiębiorczości, w tym rozwój biogospodarki lub zielonej gospodarki poprzez:
- podejmowanie pozarolniczej działalności gospodarczej przez osoby fizyczne,
- rozwijanie pozarolniczej działalności gospodarczej;
2. rozwój pozarolniczych funkcji małych gospodarstw rolnych w zakresie tworzenia lub rozwijania:
- gospodarstw agroturystycznych,
- zagród edukacyjnych,
- gospodarstw opiekuńczych;
3. rozwój współpracy poprzez tworzenie lub rozwijanie krótkich łańcuchów żywnościowych;
4. poprawa dostępu do usług dla lokalnych społeczności, z wyłączeniem inwestycji infrastrukturalnych oraz operacji w zakresach wymienionych punktach 1 – 3;
5. przygotowanie koncepcji inteligentnej wsi;
6. poprawa dostępu do małej infrastruktury publicznej;
7. kształtowanie świadomości obywatelskiej o znaczeniu zrównoważonego rolnictwa, gospodarki rolno-spożywczej, zielonej gospodarki, biogospodarki, wsparcie rozwoju wiedzy i umiejętności w zakresie innowacyjności, cyfryzacji lub przedsiębiorczości a także wzmacnianie programów edukacji liderów życia publicznego i społecznego, z wyłączeniem inwestycji infrastrukturalnych;
8. włączenie społeczne seniorów, ludzi młodych lub osób w niekorzystnej sytuacji;
9. ochrona dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego polskiej wsi;
10. przygotowanie projektów partnerskich.
Przewiduje się większą niż dotychczas specjalizację i ukierunkowanie na osiągnięcie tylko najistotniejszych celów LSR. Dlatego LGD będą zobowiązane do wskazania w strategii nie więcej niż 3 konkretnych priorytetowych celów, na których będzie koncentrowało się wsparcie z Planu Strategicznego.
Działalność gospodarcza powinna być wspierana jedynie w zakresie w jakim jest to zgodne z celami wskazanymi w LSR.
Z pomocy wykluczone są operacje:
1. obejmujące budowę lub modernizację dróg, targowisk, sieci wodno-kanalizacyjnych, przydomowych oczyszczalni ścieków,
2. dotyczące świadczenia usług dla rolnictwa.
Warunki dostępu operacji uzależnione są od:
- ukierunkowania interwencji (cele podejścia LEADER, cele interwencji oraz cele LSR),
- komponentu interwencji (Wdrażanie LSR albo Zarządzanie LSR),
- rodzaju operacji (klasyczna operacja, operacja w partnerstwie, projekt partnerski, operacja własna albo projekt grantowy),
- zakresu wsparcia.
Dla komponentu Wdrażanie LSR przewiduje się, w szczególności, następujące warunki dostępu:
- powiązanie wnioskodawcy z obszarem objętym LSR,
- przyczynianie się do realizacji LSR:
- weryfikowane poprzez osiągnięcie zakładanych wskaźników,
- rozumiane jako bezpośredni wpływ na realizację konkretnego przedsięwzięcia,
- legalność – zgodność projektu operacji z przepisami prawa,
Dodatkowo w przypadku:
- działalności gospodarczej - uzasadnienie ekonomiczne (uproszczony biznesplan),
- w przypadku operacji realizowanych w ramach tworzenia lub rozwijania gospodarstw agroturystycznych, zagród edukacyjnych, gospodarstw opiekuńczych – wielkość gospodarstwa (pomoc przyznawana jest rolnikowi albo małżonkowi rolnika albo domownikowi z małego gospodarstwa, przy czym przez małe gospodarstwo rolne rozumie się gospodarstwo, którego powierzchnia gruntów rolnych jest mniejsza od średniej wielkości powierzchni gruntów rolnych w kraju wyrażona ha fizycznych, a w przypadku województw gdzie średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym jest wyższa za małe gospodarstwo przyjmuje się gospodarstwo o powierzchni gruntów rolnych mniejszej niż średnia w tym województwie)
- operacji dotyczących obiektów zabytkowych – zapewnienie, iż obiekt jest zabytkiem (np. wpisany do Rejestru zabytków lub ewidencji zabytków),
- operacji w partnerstwie oraz projektów partnerskich:
- udział co najmniej 2 podmiotów,
- realizacja wspólnego przedsięwzięcia,
- dokument potwierdzający wolę współpracy co najmniej 2 podmiotów,
- operacji realizowanych w ramach tworzenia gospodarstw agroturystycznych:
- koncepcja wdrożenia systemów jakości wiejskiej bazy noclegowej,
- przystąpienie do organizacji zrzeszającej kwaterodawców wiejskich nie później niż w dniu złożenia wniosku o płatność,
- operacji realizowanych w ramach tworzenia zagród edukacyjnych przystąpienie do Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych prowadzonej przez CDR O/Kraków nie później niż w dniu złożenia wniosku o płatność,
- w przypadku operacji realizowanych w ramach rozwijania zagród edukacyjnych oraz gospodarstw opiekuńczych – określenie standardu świadczonych usług oraz przedłożenie planu rozwoju tej działalności uwzględniającego m.in. rozszerzenie zakresu świadczonych usług lub podniesienie standardu świadczonych usług. Warunek ten stosuje się także do operacji realizowanych w ramach rozwijania gospodarstw agroturystycznych,
- w przypadku operacji realizowanych w ramach rozwijania pozarolniczej działalności gospodarczej, krótkich łańcuchów żywnościowych, gospodarstw agroturystycznych, zagród edukacyjnych oraz gospodarstw opiekuńczych – minimum roczne doświadczenie w prowadzeniu działalności w tym zakresie,
- w przypadku operacji realizowanych w ramach tworzenia lub rozwijania gospodarstw agroturystycznych, zagród edukacyjnych, gospodarstw opiekuńczych i krótkich łańcuchów żywnościowych pomoc nie obejmuje kosztów związanych z produkcją rolną oraz przetwarzaniem produktów rolnych,
- w przypadku operacji realizowanych w ramach rozwijania krótkich łańcuchów żywnościowych - dostosowanie rozwiązań dotyczących wspólnej sprzedaży produktów prowadzonej w ramach istniejącego już łańcucha do zwiększonej liczby rolników w ramach tego łańcucha albo poszerzenie asortymentu przedstawianej przez rolników oferty albo implementację nowych systemów sprzedaży, rozliczeń finansowych/księgowych albo rozszerzenie kręgu odbiorców poprzez szerszą promocję produktów wytwarzanych przez członków tego krótkiego łańcucha żywnościowego w tym zastosowanie różnorodnych kanałów komunikacji z konsumentem, ze szczególnym uwzględnieniem co najmniej dwóch kanałów komunikacji cyfrowej,
- w przypadku operacji realizowanych w ramach poprawy dostępu do małej infrastruktury publicznej kwalifikowalne są operacje niekomercyjne, których koszty całkowite nie przekraczają 1 mln euro.
Wsparcie na podejmowanie lub rozwijanie pozarolniczej działalności gospodarczej, tworzenie lub rozwijanie krótkich łańcuchów żywnościowych, gospodarstw agroturystycznych, zagród edukacyjnych oraz gospodarstw opiekuńczych przysługuje tylko raz w okresie realizacji Planu Strategicznego.
W przypadku uzyskania wsparcia na podejmowanie pozarolniczej działalności gospodarczej, tworzenie krótkich łańcuchów żywnościowych, gospodarstw agroturystycznych, zagród edukacyjnych lub gospodarstw opiekuńczych wnioskodawca może ubiegać się o wsparcie na rozwijanie tych działalności nie wcześniej niż po upływie 2 lat od wypłaty płatności ostatecznej w ramach operacji realizowanej w ramach podejmowania/tworzenia tych działalności w ramach Planu Strategicznego.
Kryteria wyboru
LGD określi kryteria wyboru operacji o charakterze premiującym (rankingującym), których zastosowanie zapewni najefektywniejszy wybór operacji najlepiej pasujących do zaplanowanych do realizacji przedsięwzięć. W związku ze specjalizacją LSR, LGD może ustanowić także kryteria wyboru o charakterze dostępowym (zawężające możliwość uzyskania wsparcia), które pozwolą ukierunkować wsparcie na operacje najpełniej odpowiadające potrzebom obszaru LSR i najlepiej pasujące do zaplanowanych realizacji przedsięwzięć. LGD dokonuje wyboru operacji w sposób zapewniający wzajemne powiązania i synergię pomiędzy tymi operacjami. LGD może to osiągnąć np. poprzez przeprowadzenie naborów wniosków o przyznanie pomocy obejmujących całe przedsięwzięcie.
1) Wdrażanie LSR
W celu właściwego ukierunkowania pomocy rekomenduje się zastosowanie przez LGD przynajmniej części z kryteriów wyboru premiujących w szczególności operacje:
- objęte oddolnymi koncepcjami inteligentnej wsi – możliwość wyboru przez LGD najlepszych koncepcji, w ramach których projekty będą premiowane lub premiowanie projektów z każdej koncepcji, na utworzenie której LGD udzieliła wsparcia,
- zapewniające racjonalne gospodarowanie zasobami lub ograniczające presję na środowisko,
- dedykowane dla mieszkańców obszarów wiejskich, wykluczonych społecznie ze względu na przynależność do grup zdiagnozowanych jako grupy w niekorzystnej sytuacji.
- w partnerstwie/ projekty partnerskie,
- zintegrowane (łączące różne dziedziny, tematyki, gospodarki, w celu kompleksowego zaspokojenia zdiagnozowanych potrzeb społeczności).
- innowacyjne, gdzie innowacja jest określona na poziomie LSR (z uwzględnieniem stopnia rozwoju danego obszaru).
Kryteria wyboru grantobiorców w ramach projektów grantowych, zostaną określone przez LGD.
2) Zarządzanie LSR
Nie przewiduje się kryteriów wyboru, ponieważ pomoc przyznana będzie wszystkim LGD, których LSR w ramach Planu Strategicznego na lata 2023-2027 będą wybrane do realizacji.
Kto może otrzymać wsparcie
1. Wdrażanie LSR:
- osoby fizyczne, w tym wykonujące działalność gospodarczą,
- osoby prawne, w tym organizacje pozarządowe, jednostki sektora finansów publicznych, mikro- i małe przedsiębiorstwa lub LGD (w ramach projektów grantowych lub operacji własnych),
- jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.
2. Zarządzanie LSR – LGD, których LSR zostały wybrane do realizacji.
Jakie wsparcie można otrzymać
W przypadku Wdrażania LSR wsparcie udzielane jest w formie dotacji w postaci ryczałtu w zakresie:
- podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej przez osoby fizyczne, tworzenia gospodarstw agroturystycznych, zagród edukacyjnych oraz gospodarstw opiekuńczych - do wysokości 150 tys. zł,
- tworzenia krótkich łańcuchów żywnościowych- do wysokości 350 tys. zł,
- projektów grantowych - do wysokości 500 tys. zł, przy czym wysokość pojedynczego grantu:
- na sfinansowanie przygotowania jednej koncepcji inteligentnej wsi (koszt jednostkowy) wynosi 4 tys. zł,
- przygotowanie projektu partnerskiego do wysokości:
- 50 tys. zł – w przypadku projektu partnerskiego z podmiotem z obszaru innej LSR z Polski,
- 150 tys. zł – w przypadku międzynarodowego projektu partnerskiego (z podmiotem z obszaru innej LSR z innego kraju),
W pozostałych przypadkach Wdrażania LSR (w tym na operacje własne) wsparcie będzie miało formę dotacji w postaci refundacji kosztów kwalifikowalnych do wysokości 500 tys. zł.
W przypadku Wdrażania LSR intensywność wsparcia będzie wynosiła
- do 65% kosztów kwalifikowalnych, z wyłączeniem operacji realizowanych w ramach rozwoju pozarolniczych funkcji małych gospodarstw rolnych,
- do 85% kosztów kwalifikowalnych w przypadku operacji realizowanych w ramach rozwoju pozarolniczych funkcji małych gospodarstw rolnych, albo operacji nieinwestycyjnych w ramach rozwijania krótkich łańcuchów żywnościowych,
- do 100% kosztów kwalifikowalnych na operacje nieinwestycyjne albo operacje obejmujące inwestycje nieprodukcyjne w przypadku podmiotów innych niż jednostki sektora finansów publicznych,
- do 75% kosztów kwalifikowalnych na operacje obejmujące inwestycje nieprodukcyjne w przypadku jednostek sektora finansów publicznych, z czego pomoc finansowa z EFRROW wynosi maksymalnie 55% kosztów kwalifikowalnych, a pozostałe 20% kosztów kwalifikowalnych ze środków budżetu państwa.
W przypadku Zarządzania LSR wsparcie udzielane będzie w formie dotacji w postaci finansowania według % stawek ryczałtowych – pomoc jako określony % wsparcia udzielonego w ramach Wdrażania LSR dla danej LSR.