Rys historyczny zamku w Polskiej Cerekwi

Historia majątku Polska Cerekiew, a tym samym początków siedziby właścicieli dóbr ziemskich sięga XIV wieku – wg źródeł średniowiecznych istniał tu murowany zamek obronny należący do rodzin Wrochen - Kotuliński. Zbudowany był z kamienia oraz cegły i otoczony był fosą, nad którą znajdował się zwodzony most. Pierwotny ceglany budynek zlokalizowany w południowo-wschodniej części obecnego założenia miał rzut w kształcie litery L. Posiadał trzy sklepione kolebkowo pomieszczenia piwniczne oraz co najmniej dwie kondygnacje naziemne. Komunikację zapewniał sklepiony korytarz piwniczny, nad którym znajdowały się schody zewnętrzne.

Około połowy XVI wieku zamek i dobra Polskiej Cerekwi przeszły w ręce rodziny von Oppersdorff. Ród ten w latach 1562-1563 rozbudował zamek, którego obrys przetrwał do dziś. W trakcie prac częściowo rozebrane zabudowania niepodpiwniczone. Nowe założenie zamkowe posiadało trzy kondygnacje naziemne, regularny rzut na planie prostokąta z dwoma ośmiobocznymi wieżami flankującymi frontową elewację zachodnią. Cztery skrzydła zamku otaczały prostokątny dziedziniec. Większość pomieszczeń zamkowych miała drewniane stropy. Dziedziniec posiadał drewniany krużganek. Wjazd do zamku znajdował się w elewacji południowej.

W latach 1613-1617 wraz z nowym właścicielem Polskiej Cerekwi Fryderykiem III baronem von Oppersdorff nastąpiła kolejna przebudowa zamku. Powstały w tym czasie masywne, sklepione krużganki sklepienia wnętrz oraz przebudowana został klatka schodowa.  Elewacja otrzymała nowa warstwę tynków. Prawdopodobnie w trakcie tej przebudowy dachy otrzymały liczne szczyty i lukarny.

 

Najstarszy widok zespołu zamkowego pochodzący z 1641r.

W 1641 roku dobra i zamek zakupił radca cesarski Melchior Ferdinand von Gaschin. Ród ten pozostawał w jego posiadaniu do 1823 roku. Nie odegrał on jednak znaczącej roli w historii zamku.  W 1823 roku dobra Polskiej Cerekwi zostały sprzedane rodowi von Seherr-Thoss, a od około 1880 roku zamek i dobra należały do hrabiego Eloi von Matuschka.  W 1894 roku dokonał on gruntownej przebudowy zamku. Wzbogacono go nowym, wspólnym dla skrzydeł i dziedzińca, mansardowym dachem. Dobudowano taras z podcieniem w elewacji wschodniej oraz zewnętrzną klatkę schodową w elewacji północnej. Elewacje uzyskały nowe tynki z uszkowatymi opaskami wokół okien i neorenesansowym portalem w elewacji zachodniej. W znacznym stopniu przebudowane zostały wnętrza. Usunięto część kamieniarki renesansowych portali wstawiając w ich miejsce drewniane futryny. Podpiwniczono zachodnie części skrzydeł - południowego i północnego wraz z wieżami, przykrywając je płaskimi stropami na belkach stalowych. Przebudowie uległ też budynek przedzamcza.

 

Stan zamku z lat czterdziestych XX wieku

W 1920 roku, dobra przejął syn Hans Eberhard, który stał się ostatnim właścicielem zamku. Wcielony do armii niemieckiej został wyruszył na front wschodni, gdzie wzięty do niewoli zmarł w szpitalu w Czerepowcu w 1944r.

 

Zniszczenia zamku z początku lat siedemdziesiątych XX wieku

Spalony w czasie działań wojennych w 1945 roku zamek przez dziesiątki lat popadał w coraz większą ruinę. Niszczał bez dachu ze zniszczonymi wieżami, z zarwanymi stropami i sklepieniami.  W latach siedemdziesiątych XX wieku pałac zabezpieczono w takim stopniu, aby można było w nim przeprowadzać okolicznościowe imprezy. Taki stan rzeczy miał miejsce do początku XXI wieku. Wówczas lokalne władze podjęły decyzję o przejęciu obiektu na własność, a w 2007 roku o jego odbudowie. Koszt inwestycji oszacowano na 25 milionów złotych. Prace związane z założoną odbudową XVII-wiecznej bryły zamku i adaptacją parteru na cele społeczno-kulturalne zakończyły się w 2014 roku. Dzięki temu zamek zabezpieczono przed dalszą degradacją oraz zagospodarowano parter budynku, gdzie w chwili obecnej funkcjonuje Gminna Biblioteka, Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie „Euro-Country” oraz Sala Ślubów.

 

Zespół zamkowo-parkowy (stan obecny)

Zdjęcia ukazujące stan świetności zamku, zaczerpnięte z Narodowego Archiwum Cyfrowego